بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيم
إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا ﴿٣﴾
هنگامی که پروردگارش را با دعایی پنهان خواند، (۳)

قرآن کریم(سوره مریم - آیه ۳)

شرح :
انسان موجودی سراپا نیاز است که با تلاش و جستجو به روش های مختلف قادر به تامین نیازمندی های خویش خواهد بود ولیکن آنچه این تلاشها را به نتیجه می رساند روش صحیح برگرفته از دیدگاهی کامل است و حصول چنین دیدگاهی مد نظر دین مبین اسلام بوده که پیروانش را بدان هدایت می نماید.
در آن زمان که هنوز مراکز آموزش و تربیتی وجود نداشت خداوند از طریق عبادت بندگانش را آموزش داده و با قرار دادن ایشان در صحنه های مختلف به نام امتحان الهی آنان را برای امور مختلف تربیت می نمود.

دعا یکی از طرق تربیت فکری افراد است که خداوند بندگانش را به آن سفارش نموده و آدابی را برای این امر مقرر فرموده است. از جمله ی این آداب ، زمان و حالت خشوع در دعا کننده است که مجموعا با واژه ی "إِذْ : هنگامی" بیان شده است.
در اوقات فراغت و حالت خشوع ، روح شخص دعا کننده دارای آرامش بوده و فکر او انعطاف پذیر می شود و به یاری خدا قادر به جستجو در ابعاد مختلف موضوع و آماده ی دریافت الهامات الهی شده و در نتیجه موفق به شناخت خصوصیات مشکل و کشف راه حل می گردد .
نَادَىٰ : صدا زدن به حالت های متفاوت و با اهداف مختلفی انجام می شود مانند خبر دادن و آگاه کردن ، امر یا نهی کردن در انجام کارها ، اعتراض و اعلان مخالفت اما واژه ی "نَادَىٰ" برای اعلان جهت دریافت کمک آن هم به صورت دعوت محترمانه است که حضرت زکریا برای طرح خواسته اش به درگاه خدا ، به کار برده  است.
در ادامه ی آیه می فرماید رَبَّهُ : پروردگارش یعنی حضرت زکریا خواسته ی خود را از کسی مطالبه می کنند که اولا پرورش دهنده ی او برای کسب توانائی های انسانی بوده است پس همچنان قادر خواهد بود نقص زندگی اش را که نداشتن فرزند است برطرف نماید.
ثانیا جناب زکریا فرزند را برای نصب جانشینی صالح در جهت ادای رسالت نبوت و امانت داری در اموال بیت المال می خواهد ، نه برای لذت و تملک و اقتدار شخصی!
لذا خداوند را با لفظ  رَبَّ به معنای پرورش دهنده  می خواند تا فرزندی با خصوصیات مورد نظر به او عطا نماید زیرا چنین شخصیتی نیاز به پرورش و تربیتی حساب شده دارد که کسی غیر از پرورگار قادر به اجابت آن نیست.

اینکه چرا دعا را به صورت پنهانی(نِدَاءً خَفِيًّا ) یا در خلوت مطرح نموده است ، می تواند دارای دلائلی قابل قبول باشد که به صورت مختصر بیان می گردد :
۱- وقتی که موضوع دعا بیان یک نیاز اساسی باشد طرح آن در انظار عمومی ، این ذهنیت را ایجاد می نماید که چنین شخصی در اداره ی امور زندگی درمانده شده و موجب تحقیر شخصیت او خواهد شد آن هم در خصوص پیامبری که قرار است هدایت کننده ی مردم باشد ، موجب تزلزل جایگاه او و عدم پذیرش دعوتش می گردد.
۲- این دعا برای رفع نقصی در امور اجتماع است که لازم است برای حفظ امنیت ، از دشمنان پنهان بماند.
۳- ممکن است اجابت این خواسته بنا بر حکمت خداوند به صلاح نباشد. در این صورت پیامبر خدا آن را متحمل می گردد ولی سایر نظاره گران که قادر به درک حکمت آن نیستند ، به شخصیت پیامبر خدا نقص خواهند گرفت که باعث تضعیف هدایتگری می گردد.

بنابراین هر دعایی به صورت های متفاوتی قابل طرح است که بستگی به شرایط ذیل دارد :
۱- نوع موضوع
۲- شخصیت دعا کننده
۳- شرایط محیط وقوع دعا و کیفیت اجتماع موجود از نظر رشد معنوی
۴- میزان پذیرش حکمت خداوند در اجابت دعا برای دعا کننده.
لذا بایستی از علما و اهل عبادت در این خصوص رهنمودهای لازم را دریافت نمود.

موفق باشید. پورهادی