بنام خدا

فراز چهاردهم از دعای ۴۹ _ دفع مکر دشمن

و چه بسیار فقر و نیازمندی که جبران نمودی و افتادنی که دستم را گرفتی و از آن بلند کردی و تهیدستی و مسکنتی که به غنا و ثروت تغییر دادی ، همه ی  اینها از روی  انعام و احسان از جانب توبود و من  در همه ی آن احوال ، نسبت به نافرمانیت در تلاش و کوشش بودم و ولی بدکاریم و زشتی کردارم تو را از کامل کردن احسانت در حق من باز نداشت و این احسانت مرا از ارتکاب علل خشم تو منع نکرد . تو از آنچه انجام می دهی باز خواست نمی شوی. 


شرح :

در این فراز از دعا امام سجاد(ع)  مواردی از کیفیت وجودی انسان و حمایت پروردگار از بندگان را مد نظر قرار داده اند که تقدیم حضور می گردد :

الف) کیفیت وجودی انسان که دارای مراتب و مدارجی به شرح زیر است:

۱- فقر: خلع هر نوع نعمت یا توانایی در وجود انسان را ، فقر می گویند که شامل تمام ابعاد وجودی انسان می گردد.
۲- نیازمندی: نیازمندی ها در واقع مایحتاج انسان هستند که بدون برآوردن آنها ، زندگی و حیات او مختل خواهد شد.
۳- دستگیری از افتادگان: منظور یاری دادن خداوند برای بقا در لحظاتیست که موجودیت شیئی در آستانه ی محو شدن بوده و امید به ادامه ی آن در روند طبیعی رو به زوال است.
۴- بی چیزی: ضعف وجودی شیئی در تمام ابعاد است که قادر به تامین نیاز خویش در شرایط موجود نبوده و منتظر امداد می باشد.

حاصل فرمایش امام  بیان نهایت ضعف انسان در ادامه ی حیات مادی و معنوی می باشد که اگر حمایت خاص خدا شامل حال او نشود ، در همان مراحل ابتدایی زندگی ، از حیث حیات ساقط خواهد شد.

ب) حمایت خداوند از انسان در شرایطی صورت می گیرد که انسان از اجرای فرمان پروردگار سرباز زده و مستحق عقوبت است زیرا تعامل بین طرفین ، مشمول یکی از این سه حالت خواهد بود :

۱-به علت آزرده خاطر شدن  بدی دیگری را با بدی پاسخ دهد که به آن مقابله به مثل می گوییم و این حالت عمومافاقد ارزش است بلکه در مواردی نیز ضد ارزش شمرده می شود.
۲- در مقابل خدمات دیگران  خدمت ارائه نمودن که ضمن خوب بودن ، ضرورت نیز هست زیرا در این مواقع ما مدیون هستیم.
۳- در مقابله با بدی دیگری  خوبی کردن ، که از فضائل انسانی بوده و احسان نامیده می شود.

خداوند در شرایطی از انسان حمایت نموده که به علت نافرمانی  مستحق عقوبت بوده است ، یعنی پروردگار عالم از باب احسان با ما برخورد فرموده است.

ج)  در آخر امام با بیان جمله"بازخواست نمی شوی"  به معنی مورد مواخذه واقع نشدن خداوند ، یکتایی و اوج قدرت جاودانه ی او را در خلقت مورد اشاره قرار داده تا احتمال هرگونه افکار شرک آلود را از ذهن انسان بزداید.

موفق باشید. پورهادی